เส้นผมอาจดูเหมือนเป็นเพียงส่วนประกอบเล็ก ๆ ของร่างกาย แต่แท้จริงแล้วกลับมีโครงสร้างที่ซับซ้อน โดยแต่ละส่วนล้วนทำหน้าที่สำคัญที่แตกต่างกันไป ดังนั้น การทำความเข้าใจโครงสร้างของเส้นผมถือเป็นพื้นฐานสำคัญที่จะช่วยให้เราเข้าใจสาเหตุของปัญหาผมบางและหนังศีรษะล้าน ซึ่งจะต่อยอดไปสู่วิธีการดูแลรักษาได้อย่างถูกต้อง
โครงสร้างของเส้นผม ส่วนประกอบสำคัญที่คุณควรรู้
1. เกล็ดผม (Cuticle)
เกล็ดผมเปรียบเสมือนเกราะป้องกันภายนอกเส้นผม มีลักษณะคล้ายหลังคาเรียงซ้อนกัน ทำหน้าที่ปกป้องชั้นในของเส้นผมจากความเสียหายภายนอก เมื่อเกล็ดผมเสียหายหรือแตกหักจะทำให้เส้นผมดูหยาบกร้าน แตกปลาย และขาดความเงางาม
2. เนื้อผม (Cortex)
เนื้อผมเป็นส่วนประกอบของเส้นผมชั้นกลางที่มีความสำคัญมากที่สุด ประกอบไปด้วยโปรตีนเคราตินที่ให้ความแข็งแรงและยืดหยุ่นแก่เส้นผม นอกจากนี้ ยังเป็นแหล่งเก็บสารเมลานิน ซึ่งเป็นตัวกำหนดสีของเส้นผม หากเนื้อผมเริ่มอ่อนแอ จะส่งผลให้เส้นผมบางและเปราะง่ายขึ้น
3. แกนกลาง (Medulla)
แกนกลางเป็นโครงสร้างของเส้นผมชั้นในสุด บางคนอาจมีหรือไม่มีส่วนนี้ก็ได้ เนื่องจากจะไม่ค่อยมีบทบาทในการกำหนดคุณสมบัติของเส้นผมเท่าไรนัก เพียงแต่มีผลต่อความมันวาวหรือความทึบแสง ซึ่งสามารถบ่งบอกถึงลักษณะรากผมทางพันธุกรรมได้
รูขุมขน จุดเริ่มต้นของการเติบโตเส้นผม
รูขุมขน (Hair Follicle) เป็นโครงสร้างของเส้นผมที่ซ่อนอยู่ใต้ผิวหนัง ทำหน้าที่สร้างเส้นผมใหม่และเลี้ยงดูรากผมให้สุขภาพดี โดยแต่ละรูขุมขนมีองค์ประกอบสำคัญดังนี้
1. ต่อมไขมัน (Sebaceous Gland)
ทำหน้าที่ผลิตน้ำมันธรรมชาติ (เซบัม) เพื่อหล่อลื่นและปกป้องเส้นผม แต่หากผลิตมากเกินไปอาจทำให้เส้นผมมันได้ ในขณะที่หากผลิตน้อยเกินไปก็จะทำให้เส้นผมแห้งและเปราะบางได้เช่นกัน
2. ปุ่มฐานของเส้นผม (Hair Bulb)
เป็นบริเวณที่เซลล์รากผมแบ่งตัวและเจริญเติบโต โดยจะได้รับสารอาหารจากเส้นเลือดฝอยโดยตรง สุขภาพของปุ่มฐานผมจึงส่งผลต่อคุณภาพและอัตราการเติบโตของเส้นผม
3. เส้นเลือดฝอย (Blood Supply)
มีหน้าที่ลำเลียงออกซิเจนและสารอาหารที่จำเป็นต่อการเจริญเติบโตของเส้นผม โดยหากมีการไหลเวียนเลือดที่ดี ก็จะช่วยให้รากผมแข็งแรงและเติบโตอย่างสมบูรณ์
ทำความเข้าใจวงจรชีวิตของเส้นผม
เข้าใจส่วนประกอบของเส้นผมไปแล้ว มาดูวงจรชีวิต 3 ระยะสำคัญของเส้นผมกันบ้าง
1. ระยะเจริญเติบโต (Anagen Phase)
เป็นช่วงที่เส้นผมกำลังเติบโตอย่างแข็งแรง กินเวลาประมาณ 2-7 ปี โดยที่เส้นผมจะยาวขึ้น 1 เซนติเมตร / เดือนในผู้ใหญ่ ส่วนในเด็กระยะนี้ผมจะยาวไวกว่าผู้ใหญ่
2. ระยะหยุดพัก (Catagen Phase)
เป็นช่วงเปลี่ยนผ่านสั้น ๆ ประมาณ 2-3 สัปดาห์ การเติบโตของเส้นผมจะชะลอลง โดยจะหยุดการแบ่งเซลล์เพื่อเตรียมสลัดเส้นผมเก่า เพื่อเตรียมพร้อมสำหรับการเจริญเติบโตของเส้นผมใหม่
3. ระยะหลุดร่วง (Telogen Phase)
เส้นผมหยุดการเติบโตและเตรียมหลุดร่วง โดยจะกินเวลาประมาณ 3 เดือน จากนั้นเส้นผมใหม่จะเริ่มงอกขึ้นมาแทนที่
ปัจจัยที่ส่งผลต่อสุขภาพเส้นผมและอาการผมบาง
1. ฮอร์โมนและพันธุกรรม
ฮอร์โมนและพันธุกรรมเป็นปัจจยทำให้ส่งผลต่อ เช่น ฮอร์โมนเพศชาย DHT (Dihydrotestosterone) ไปรบกวนการทำงานของวงจรเส้นผมทำให้ระยะ Anagen สั้นลงและผมเข้าสู่ Telogen ไวขึ้น ที่สามารถส่งผลให้เกิดภาวะผมร่วงหรือผมบางได้ หรือแม้แต่การเปลี่ยนแปลงฮอร์โมนในช่วงวัยทอง การตั้งครรภ์ และภาวะต่อมไทรอยด์ผิดปกติ ก็ล้วนมีผลโดยตรงต่อสุขภาพเส้นผม ส่วนพันธุกรรม กรรมพันธุ์นอกจากจะกำหนดลักษณะของเส้นผมแล้วยังมีผลต่อวงจรเส้นผมเช่นกัน เช่น หากมีกรรมพันธ์ศีรษะล้านจะทำให้รากผมได้รับผลจาก DHT มากขึ้น
2. โภชนาการที่ไม่สมดุล
การขาดโปรตีน วิตามิน และแร่ธาตุสำคัญจะส่งผลให้เส้นผมอ่อนแอ เช่น ธาตุเหล็ก วิตามินบี ซิงค์ และโอเมก้า ซึ่งมีส่วนช่วยในการป้องกันการขาดหลุดร่วงของเส้นผม นอกจากนี้ อาหารบางประเภทยังบั่นทอนสุขภาพของเส้นผมโดยตรงด้วย เช่น ฟาสต์ฟูด หรืออาหารที่ปรุงด้วยผงชูรส
3. ความเครียดและปัจจัยทางจิตใจ
ความเครียดเรื้อรังสามารถกระตุ้นการหลั่งฮอร์โมนคอร์ติซอลเกิดเป็นภาวะผมร่วงฉับพลันได้ telogen effluvium ซึ่งขัดขวางวงจรการเจริญเติบโตของเส้นผมได้ หรือหากใครมีภาวะซึมเศร้าและความวิตกกังวล ก็จะส่งผลให้เส้นผมเข้าสู่ระยะหลุดร่วงเร็วขึ้นได้เช่นกัน ดังนั้น ควรหมั่นฝึกจัดการความเครียด เช่น สมาธิ โยคะ เพื่อฟื้นฟูสุขภาพเส้นผมให้กลับมาแข็งแรงและเงางาม
4. การบำรุงรากผมที่ไม่เหมาะสม
หลายคนมักละเลยการบำรุงรากผม เช่น การใช้ความร้อนสูงกับเส้นผมบ่อยครั้ง ซึ่งจะทำให้เส้นผมเสียหายถึงเซลล์รากผม หรือการใช้ผลิตภัณฑ์ที่มีสารเคมีรุนแรง อันมีส่วนในการทำลายเกราะป้องกันธรรมชาติของเส้นผม ที่สำคัญ หากสระผมบ่อยเกินไปหรือน้อยเกินไป ก็จะส่งผลกระทบต่อสุขภาพรากผมโดยรวมด้วย
หากใครที่กำลังเผชิญกับปัญหาผมร่วง ศีรษะล้าน ซึ่งเกิดจากปัญหาเซลล์รากผมไม่แข็งแรง สามารถเข้ารับการปรึกษาได้ที่ Max Hair Clinic คลินิกเวชกรรมด้านเส้นผมและหนังศีรษะครบวงจร ที่ได้รับความไว้วางใจจากลูกค้ามากมาย รวมถึงดารานักแสดงชั้นนำในประเทศไทย เราคือคลินิกปลูกผมถาวรเทคนิค Micrograft ที่ให้บริการโดยแพทย์เฉพาะทาง ที่มีประสบการณ์มานานกว่า 10 ปี พร้อมดูแลรักษาผมร่วงและหนังศีรษะของคุณด้วยเทคนิคที่ได้มาตรฐาน และได้รับการยอมรับในระดับสากล มั่นใจด้วยเครื่องมือที่ครบครันทันสมัย สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ โทร. 083-289-1664 หรือ Line Official @maxhair พร้อมรับการประเมินการรักษาเบื้องต้นฟรี
ข้อมูลอ้างอิง :
- The Hair Structure. สืบค้นเมื่อวันที่ 11 ธันวาคม 2567 จาก https://www.philipkingsley.co.uk/hair-guide/hair-science/the-hair-structure.html.
- Hair Structure, Anatomy and Composition. สืบค้นเมื่อวันที่ 11 ธันวาคม 2567 จาก https://www.harleystreethairtransplant.co.uk/hair-structure/.
